De monniken hebben zich gisteren voor een periode van drie maanden teruggetrokken in hun kloosters terwijl de moessonregens verantwoordelijk zijn voor het groen houden van het land. Zo regent het nu ook, al hobbelend in de bus naar Bangkok. Nog 440 kilometer te gaan en het merendeel van de bus slaapt alweer. Ik ga maar van deze tijd gebruik maken om de blog bij te werken aangezien ik zo'n 6 weken achterloop. Waar was ik gebleven. Borneo, dat was de volgende stop na Singapore.

Kuching is de stad waar we kennis maken met Borneo. We hadden verwacht een minder ontwikkeld land te zien. Terwijl we vanaf het vliegveld naar de stad rijden valt ons de moderne bouw van huizen en gebouwen op, de goede wegen en de stroom aan auto's. Hmmm, waar zijn de bamboehutjes, houten huisjes en gaten in de wegen?? Kuching blijkt een gezellige stad te zijn met een mooie waterfront die uitkijkt op een prachtig dak aan de overkant van de rivier wat het 'overheidsgeboow' blijkt te zijn. We hebben hier een heerlijk huislijk hostel gevonden met een dakterras met uitzicht over de rivier en ook weer dit mooie dak. Het hostel is populair en zit nagenoeg vol wat ons er toe dwingt om de honeymoon suite met een heerlijk hemelbed te nemen. Wat een ellende om Borneo op deze manier te starten, maar wat anders dan de misschien wat naïeve primitievere voorstelling van Borneo.

Maar we zijn hier natuurlijk met een reden, namelijk de oerang oetangs. Wens nummer twee na het lopen van de Inca Trail naar Machu Picchu was het zien het oerang oetangs. Vlak bij Kuching zit het minder bekende en dus minder toeristische Semonggoh rehabilitatie centrum waar ze deze prachtige dieren met hun oranje vacht opvangen nadat ze weg zijn gehaald bij mensen die ze als huisdier hielden of gebruikten om geld mee te verdienen. Ook weesaapjes worden hier opgevangen nadat hun ouders om verschillende redenen, vaak heeft de mens hier wat mee te maken, zijn overleden. Ze voeden de jonge aapjes op, leren de geredde oerang oetangs weer aap te zijn, te klimmen in de bomen en onafhankelijk van de mens te overleven in de jungle om vervolgens een groot deel van de oerang oetangs weer uit te zetten zodat ze in het wild verder kunnen leven. Hier gaan we een kijkje nemen op een van de voedertijden waarbij hen de gelegenheid wordt gegeven fruit en kokosnoten op te komen halen als ze daarvoor kiezen.
Als we er aankomen zien we al direct een oerang oetang in de boom zitten met een kleintje er vlakbij. Ze pakt gulzig zoveel bananen aan als dat ze in haar hand, voet en mond kan dragen en klimt hiermee naar de top van de boom waar ze uitgebreid gaat zitten eten terwijl haar kleinzoon (daar komen we achteraf achter) op slinkse wijze zijn oma een paar banaantjes ontfutseld. Dan horen we nog meer geritsel in de bomen en een voor een komen er meer oerang oetangs te voorschijn. Ik jubbel weer eens van geluk, zeker aangezien de hosteleigenaar ons had voorbereid dat het regelmatig voorkomt dat ze zich helemaal niet laten zien. Het is fantastisch te zien hoe deze apen hoog in de bomen gedrag laten zien wat zo lijkt op dat van ons (wat wil je ook met 98% overeenkomst in DNA, maar toch)! En als ik zo gelukkig als een kind in de snoepwinkel sta te genieten blijkt dit nog niet alles te zijn. Er wordt een touw weggehaald en we mogen naar een voederplaats in de jungle lopen. Nog net niet sprintend op mijn slippertjes komen we daar als eerste aan en ook hier zien we een aantal oerang oetangs gebruik maken van het aangeboden fruit. Langer dan de bedoeling is blijven we ze bewonderen totdat we op een vriendelijke manier worden weggestuurd en als cadeautje loopt oma met kleinzoon met ons mee naar de uitgang.

In Kuching vinden we een heerlijke foodcourt, allemaal verschillende eetstalletjes bij elkaar, op het dak van een parkeergarage. Als we hier voor de tweede keer gaan eten verrast Bou me met een zelfgekozen en bij elkaar gezochte maaltijd van een op bananenblad gebarbecuede pijlstaartrog met korst van zoete sambal en als groente de in knoflook gewokte varens. En het smaakt lekker!!!! Tot het laatste hapje smullen we ervan en ploffen met te volle buik op ons heerlijke hemelbedje.

Wat we verder vanuit Kuching nog doen is het bezoeken van Bako National Park, een klein eilandje vol met jungle met verschillende wandelroutes. Het is hier zo heet dat we het die dag houden bij de kortste wandeling, namelijk 0.8 kilometer door de jungle naar een strandje lopen en dezelfde weg weer terug. Alle kleren die we dragen kunnen we uitwringen en het zweet loopt ons met straaltjes van het hoofd. Het is een prachtige jungle met een geweldig en licht avontuurlijk wandelpad maar hier en nu komen we tot de conclusie dat we jungle-moe zijn. Hoe verwend klinkt het, maar de verschillende jungles die we tot nu toe in diverse landen en werelddelen hebben gezien lijken eigenlijk toch wel een beetje op elkaar. En die hitte..., het is niet te doen joh. Maar eerlijk is eerlijk, in deze jungle was wel iets bijzonders wat we nog niet eerder hadden gezien, namelijk de neusaap. De licht rossige aap met dikke buik, altijd zichtbare erectie en grote wiebelende neus die, als hij ontspannen in de boom zit erg lijkt op een oud mannetje. Misschien nog een leuk feitje, ze noemen deze aap in Maleisië 'Dutch monkey', en dat is niet vanwege zijn neus ;-)...

Na Kuching vliegen we na Miri met als plan de pinnacles in Mulu te gaan zien, niet wetende dat we dit weken tot maanden geleden hadden moeten boeken en nu dus volgeboekt is. In Miri is verder niet zoveel te doen dus benutten we deze tijd met het verder plannen van de reis en het boeken van de tickets naar Bali, wat na Borneo op de planning staat. Maar op weg naar het noordelijke deel van Maleisisch Borneo gaan we een tweedaagse tussenstop maken in Brunei. Nu we er toch in de buurt zijn...!

Op de grens waar we Brunei binnen komen zien we iets opmerkelijks. Op een poster staat geschreven dat als je langer in het land blijft dan dat je visum toelaat je een gevangenisstraf krijgt van tenminste drie maanden en dat je stokslagen krijgt, met een minimum van drie. Ik lees het over en over en denk hard na of de vertaling van het Engels naar het Nederlands klopt. Stokslagen...? 'Kijk Bou, lees eens'. En ja hoor, we lezen het goed, stokslagen, met een minimum van drie. We krijgen de stempel in ons paspoort en rijden door. Het zet me aan het denken. Wat voor een persoon is die man, of die vrouw, die die stokslagen uitdeelt....?!
Mijn gedachten worden snel verstoord door het zien van een vlam in de verte. Het komt uit een buis uit een oliebron. Wat een zwarte walm komt daar van af zeg, dat zal niet al te milieuvriendelijk zijn. Wij thuis maar ons best doen met fietsen ipv de auto pakken, afval scheiden en zuinig doen met elektra. En dat terwijl Zuid-Amerika vol ligt met zwerfafval, men in Singapore hele shoppingmalls 'airconditioning-koud' houdt en er hier en dus overal ter wereld in de olierijke landen dit soort walmen de lucht in gaan. Wat demotiverend zeg! Ons milieubewust leven is als een druppel op een gloeiend hete plaat.

En dan zijn we in de hoofdstad; Sendar Beri Bedawan. Nee, Bandan Sewi Sedawan. Nee ook niet. Bandar Seri Begawan. Hoe ingewikkeld kan een plaatsnaam zijn en het lukt me dus nog steeds niet het te onthouden. Maar het is dus Bandar Seri Begawan, een klein hoofdstadje in het noorden van Brunei waar, dat moeten wel zeggen, waarschijnlijk de mooiste moskee ter wereld staat. Wat een pracht en praal en niet te vergeten, wat een bladgoud!! Het is goed te zien dat dit een rijk landje is want ingehouden hebben ze zich niet. In BSB (makkelijker te onthouden afkorting) zien we verder nog de mangroven met wederom de Dutch Monkey's en krijgen we een uitgebreide rondleiding door het waterdorp op palen. En zelfs hier hebben ze niet te geloven een nieuwbouwwijk. Varen we eerst tussen de huisjes op palen, gemaakt van verschillende kleuren plankjes hout met golfplaten daken, varen we daarna langs een wijk à la jaren '90 bouwstijl alleen dan op palen. Het ziet er eigenlijk heel eerlijk gezegd niet uit, maar ik kan me goed voorstellen dat als ik daar zou wonen ik ook wel in een mooi huis zou willen wonen... Verder zien we in BSB ook nog heerlijk het zwembad van het hotel. Het is prachtig weer, het water is opgewarmd door de zon en er staan ligbedden naast het zwembad. Wie kan dat nou weerstaan...? Nou, wij niet haha. Als twee pubers op vakantie hebben we de grootste lol en maken we zelfs weer, net als vroeger, meerdere malen een handstand in het water.

We verlaten Brunei, gelukkig binnen onze visum tijd en dus zonder stokslagen, en gaan naar het noordelijke deel van Maleisisch Borneo. We slapen in Kota Kinabalu en snorkelen bij de eilandjes Sapi en Manakani waar we wonder boven wonder Nemo zien zwemmen tussen de anemoon waarbij stiekem nog een wens mee in vervulling gaat. Het leuke is ook nog dat net als in de film Nemo beschermt wordt door zijn vader. Elke keer als we dichtbij komen met de camera om dit schattige visje op de foto te zetten, schiet papa vis (die erg donker is van kleur en dus minder fotogeniek) ervoor en blokkeert het uitzicht.
Vandaag is ook de dag dat we alweer vier en een half jaar bij elkaar zijn. We vieren dit door 's avonds sushi te gaan eten van zo'n lopende band. Met een vriendelijke 'masi masi', wat welkom betekent worden we onthaald bij het restaurant en het personeel heeft geweten dat we 'honger hadden gespaard'. Aan het eind van de avond hadden we een stapel schaaltjes waar je u tegen kunt zeggen en de serveerder die ze kwam tellen was onder de indruk van onze 16 schaaltjes. Maar het was ook zo lekker dat voor één keer een klein beetje buikpijn eten was toegestaan.

Na een mooie tocht over de berg Kinabalu en door de jungle komen we aan bij onze laatste stop in Borneo, Sepilok. We hebben hier een bungalow geboekt met uitzicht over de jungle. De geluiden die we vanuit de bungalow maar helemaal vanaf het balkonnetje horen is ongekend. Tientallen, misschien wel honderden onbekende geluiden. En dan te bedenken dat er dus ook zoveel dieren en insecten in de omgeving zijn. Hmmm, ramen en deuren goed dicht ouden en 's nachts maar veilig onder de klamboe wegkruipen. Het leukste aan deze bungalow is nog wel de semi open douche. Er zit wel een dak op, maar er mist een muur en als we staan te douchen (of op de wc zitten wat dan wel een beetje vreemd is) kijken we uit over de jungle. Gelukkig maar dat vanwege de hitte we soms we drie keer per dag onder de douche staan en dus regelmatig van dit bijzondere tafereel mogen genieten.
In Sepilok staat het grootste en bekendste rehabilitatie centrum van Borneo en ook daar willen we een kijkje nemen. De eerstvolgende dag na aankomst gaan we er meteen heen en in plaats van dat het net zo genieten is als in Semonggoh, is het een bezoek wat me verdrietig maakt. De oerang oetangs zijn in dit centrum minder ver in hun traject waardoor bij velen nog goed te zien is welke schade hen door de mens is aangedaan. Het gedrag is zoveel anders dan dat we eerst gezien hebben, ze zijn zo onkundig in het in de bomen klimmen en aan de touwen hangen en sommige zien er echt nog slecht verzorgd uit. Maar het is vooral de blik in sommige van hun ogen, zo verdrietig, zo menselijk, zo invoelbaar. Het breekt mijn hart om dit van dichtbij te zien. Natuurlijk is het heel goed dat dit centrum hen helpt rehabiliteren en daar zijn ze hier ook voor, maar hier was ik niet op voorbereid en het is confronterend. Er staan ook nog eens honderden mensen te kijken die niet stil kunnen zijn terwijl dit wel gevraagd wordt om het stressniveau bij de oerang oetangs zo laag mogelijk te houden. Plaatsvervangende schaamte. Sorry lieve aapjes, voor wat we jullie aan hebben gedaan en nog steeds doen. De rest van de dag ben ik een beetje van slag maar de gedachte aan de hulp die dit soort centra bieden helpt.